Cổ tức là gì và cổ tức có mấy loại?

1. Cổ tức là gì?

Cổ tức là một phần lợi nhuận của công ty được trả cho các cổ đông dưới hình thức tiền mặt hoặc trả bằng cổ phiếu. Khi công ty trả cổ tức bằng tiền mặt, nhà đầu tư có xu hướng quan tâm, mua vào và đẩy giá cổ phiếu lên cao.

• Khi công ty làm ra lợi nhuận, hội đồng quản trị của công ty có thể đề xuất các phương án chia cổ tức và cần được Đại hội cổ đông thông qua. Một phần lợi nhuận làm ra được trích ra để chia cổ tức. Phần còn lại được gọi là “Lợi nhuận giữ lại” – (retained earnings) sẽ được đưa vào Vốn chủ sở hữu làm tăng vốn chủ sở hữu.
• Lợi nhuận giữ lại sẽ được sử dụng để tái đầu tư vào công việc kinh doanh của công ty.

2. Các loại cổ tức

Các công ty có thể chi trả cổ tức theo nhiều khung thời gian và mức chi trả khác nhau

Cổ tức thường xuyên:

Chi trả theo tần suất đã định hàng tháng, hàng quý hoặc hàng năm

(ví dụ: Vinamilk có tần suất chi trả cổ tức khá đều đặn khi mỗi năm đều có 2-3 đợt cổ tức bằng tiền mặt cho các cổ đông với tỷ lệ lên tới 40-55%)
Lưu ý: 40-55% ở đây là tỷ lệ so với mệnh giá 10,000 đồng/cổ phiếu. Tỷ lệ 40% tức là mỗi cổ đông nhận được 4,000 đồng cổ tức/cổ phiếu.

Cổ tức đặc biệt:

Các công ty có thể phát hành cổ tức đặc biệt với tỷ lệ cổ tức tiền mặt lớn hơn so với cổ tức thông thường hàng năm. Cổ tức đặc biệt thường được phát hành khi công ty phát sinh sự kiện đặc biệt cụ thể (bán tài sản, sáp nhập,…)

Ví dụ: Tháng 9/2020, công ty dầu thực vật Tường An (TAC) nhân sự kiện sáp nhập vào Tập đoàn Kido đã quyết định chia cổ tức tiền mặt tỷ lệ 75% cho cổ đông. Cao hơn hẳn mức hàng năm là 15-25%. TAC chia cổ tức đặc biệt với mục tiêu phân phối hết lợi nhuận giữ lại cho cổ đông trước khi sáp nhập

Cổ tức bằng cổ phiếu:

Là khoản cổ tức công ty trả cho cổ đông bằng cổ phiếu chứ không phải bằng tiền mặt. Chia cổ tức bằng cổ phiếu không làm giảm số dư tiền mặt của công ty nhưng làm pha loãng lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu.

Ví dụ:
Công ty chia cổ tức bằng cổ phiếu với tỷ lệ 10%, người sở hữu 100 cổ phiếu sẽ có thêm 10 cổ phiếu. Tuy nhiên, chưa có bất kỳ điều gì tác động vào để làm tăng giá trị của công ty lên. Giá trị của công ty vẫn đang như cũ -> nên vốn hóa trên thị trường của công ty vẫn phải là như cũ. (nếu là 200 tỷ vẫn phải là 200 tỷ).

Mà có số lượng cổ phiếu lại tăng lên. Do đó, giá của một cổ phiếu trên thị trường sẽ phải giảm xuống để điều chỉnh cho hành động chia cổ tức này (giá sẽ điều chỉnh vào ngày mà thị trường gọi là “ngày giao dịch không hưởng quyền”). Ai mua cổ phiếu trước ngày này thì sẽ được nhận cổ tức

3. Tại sao công ty lại trả cổ tức?

Lý do công ty trả cổ tức

• Công ty làm ăn có lợi nhuận và thu được tiền mặt thật sự từ hoạt động kinh doanh. (tích cực)
• Công ty sử dụng cổ tức như một chiêu để thu hút sự chú ý của các nhà đầu tư. Khiến vị thế của cổ phiếu trong mắt nhà đầu tư tăng lên và xây dựng được sự tin tưởng lâu dài của các nhà đầu tư (nếu công ty có chiến lược cổ tức đều đặn hàng năm) (trung tính)
• Công ty không có dự án nào để tái đầu tư nhằm tạo ra sự tăng trưởng tốt hơn trong tương lai (tiêu cực)
• Nếu công ty đã từng trả cổ tức tiền mặt trong một thời gian dài nhưng bất ngờ giảm tỷ lệ này đi đáng kể thì đó là dấu hiệu công ty có sự khó khăn trong hoạt động kinh doanh

Ví dụ: MWG của Thế giới di động đã thông báo giảm cổ tức tiền mặt từ 10% xuống 5% vào 8/2021 để tiết kiệm 237 tỷ đồng nhằm đảm bảo dòng tiền kinh doanh. So với tỷ lệ cổ tức tiền 15% hàng năm thì đây là sự sụt giảm đáng kể.

Có hai lý do (1) Do Covid khiến giãn cách làm hoạt động kinh doanh khó khăn hơn (tiêu cực). 2) Nhu cầu thực phẩm, hàng tiêu dùng tăng lên với mảng Bách Hóa Xanh khiến công ty cần dự trữ dòng tiền để tăng khả năng nhập và đưa hàng tới tay người tiêu dùng (khá tích cực)

Lý do công ty Không trả cổ tức

• Công ty đang trong giai đoạn tăng trưởng, có cơ hội tăng trưởng cao nên muốn giữ lại lợi nhuận để tái đầu tư mở rộng hoạt động kinh doanh, tung ra các sản phẩm mới (Tích cực)
• Hoặc công ty sử dụng lợi nhuận giữ lại để trả nợ, hoặc sáp nhập mua lại các công ty khác đang có tốc độ tăng trưởng nhanh  tăng tốc độ tăng trưởng của công ty mẹ lên (tích cực)
• Do công ty không có đủ tiền để trả cổ tức, hoặc công ty ước tính lợi nhuận có thể giảm trong tương lai nên cần giữ lại tiền để đảm bảo tính ổn định cho hoạt động kinh doanhThông thường, các công ty đã phát triển đến giai đoạn trưởng thành, khả năng tăng trưởng nhanh không còn nữa và vẫn tạo ra được rất nhiều lợi nhuận một cách ổn định -> các công ty này thường chia cổ tức tiền mặt cao.Ví dụ: Vinamilk (VNM) tỷ lệ cổ tức hàng năm là 40-55%, BMP tỷ lệ hàng năm 40%, PPC tỷ lệ cổ tức 25-35%, NTP tỷ lệ hàng năm 15-25%,…

4. Đầu tư vào cổ tức

Tỷ suất cổ tức:

• Lấy cổ tức bằng tiền chia cho giá thị trường của cổ phiếu -> chúng ta có tỷ suất cổ tức
• Tỷ lệ cổ tức bằng tiền như đã trình bày ở phần 2 không phải tỷ suất cổ tức. Nó là tỷ lệ mà chúng ta so sánh số cổ tức bằng tiền mặt so với mệnh giá 10,000 đồng/cổ phiếu. Còn tỷ suất cổ tức là so sánh số cổ tức bằng tiền mặt với giá thị trường hiện tại của cổ phiếu

Ví dụ:
Cổ phiếu VNM (Vinamilk) dự kiến 2021 chia 36% cổ tức tiền mặt, tương đương 3,600 đồng/cổ phiếu. Giá đóng cửa của VNM tại ngày 1/9/2021 là 88,100 đồng
– Tỷ suất cổ tức của Vinamilk là 4.09%.
– Tương tự, ta có thể tính ra tỷ suất cổ tức của một số mã trên thị trường như PPC (Nhiệt điện Phả Lại – 24.06%), BMP (Nhựa Bình Minh – 11.06%), NT2 (Điện lực dầu khí Nhơn Trạch 2 – 9.11%)…

Đây đều là những công ty uy tín, hiệu suất kinh doanh ổn định tạo ra dòng tiền lớn để chi trả cổ tức thường xuyên. Giá cổ phiếu cũng giao dịch rất ổn định tạo ra một tỷ suất vô cùng hấp dẫn nếu so sánh với việc mua trái phiếu. Nếu trái phiếu có lãi suất từ >10% thông thường đã là trái phiếu rủi ro khá cao

Lợi ích khi đầu tư vào cổ phiếu trả cổ tức

• Các khoản đầu tư vào cổ phiếu trả cổ tức là khá phổ biến. Nhất là đối với các công ty đã trả cổ tức nhiều năm liền. Bởi:
• Các công ty trả liên tục, dù không phải tất cả nhưng thường là các công ty uy tín. Hiệu quả hoạt động kinh doanh ổn định, ít bị biến động
• Có thể cung cấp nguồn thu nhập ổn định cho các danh mục đầu tư của người đã về hưu hoặc các nhà đầu tư cần định kỳ rút tiền mặt ra khỏi danh mục đầu tư của họ.
  Nếu mặt bằng lãi suất tiếp tục duy trì giảm dần xuống thấp hơn nữa, thì lãi trái phiếu không thể cao ở mức 8-9% như hiện nay. Các cổ phiếu trả cổ tức đều đặn là một sự thay thế cực kỳ xứng đáng cho các khoản đầu tư trả lãi cố định hàng năm như trái phiếu
• Có thể cung cấp cho các nhà đầu tư cơ hội để thu về lợi nhuận đều đặn liên tục mà không cần phải bán bất kỳ cổ phiếu nào.

Tác giả: Nguyễn Thanh Minh